Hoe de Formula 1-hype in Nederland ontstond

Het is 3 september 2021, 11.30 uur. De diskjockeys van Radio 538 leggen hun gigantische geluidsboxen net op tijd het zwijgen op om het starten van de motoren te kunnen horen. De hybride V6 van de Ferrari SF21 van Carlos Sainz laat zijn kenmerkende diepe, sonore gebrom horen. De Spanjaard is de eerste die zijn auto voor de eerste vrije training de baan opstuurt, langs de muur van de verlengde pitstraat, om het gas er vlak voor de Gerlachbocht op te zetten. Hij wordt direct gevolgd door teamgenoot Charles Leclerc. Het is bijna alsof de organisatie het zo bedacht heeft: de coureurs van het enige team dat al sinds 1950 actief is in de Formula 1 zijn de eersten die officiële meters maken op het vernieuwde Circuit Zandvoort.

Hoewel de tribunes nog niet vol zitten, klinkt er van de oranje gekleurde tribunes een enthousiast gejoel op. Het is vrijdagochtend en het circuit zal in het weekeinde maximaal zeventigduizend mensen per dag mogen ontvangen. Verre van ideaal, want het circuit had gezien de massale inschrijvingen voor kaartjes wel drie keer uitverkocht kunnen worden. Maar heel Nederland zit in hetzelfde schuitje; het zijn de nadagen van de coronapandemie. Kort tevoren heeft de regering bekendgemaakt dat evenementen met geplaceerde kaarten doorgang mogen vinden, met twee derde van het maximale aantal bezoekers. Zomaar een beetje rondbanjeren in de duinen is niet de bedoeling. Toch is het een wereld van verschil met een jaar eerder, toen de organisatie zich in maart als gevolg van de coronamaatregelen gedwongen zag de race helemaal te schrappen.

De stemming onder de bezoekers is uitgelaten. De Dutch Grand Prix is het eerste evenement van deze omvang in lange tijd. Als tijdens lunchtijd het betaalsysteem op het circuit eruit klapt, en niemand iets te eten of te drinken kan bestellen, valt er geen onvertogen woord. Iedereen is blij eindelijk weer eens ergens naartoe te kunnen. En belangrijker nog: de Formula 1 is terug in Nederland. Met de grote held Max Verstappen als tweede in het klassement, vlak achter Lewis Hamilton. Dit is geen moment om te zeuren.

Motie

De terugkeer van de Grand Prix van Nederland in de Formula 1, onder de naam Heineken Dutch Grand Prix, stond oorspronkelijk gepland voor het weekend van 3-5 mei 2020. Het zou de 35e Grand Prix van Nederland worden, 35 jaar nadat Niki Lauda in augustus 1985 de laatste Formula 1-race op Zandvoort won. Maar door de coronapandemie komt de hele Formula 1 op zijn gat te liggen. Pas in juli 2020 komt het circus weer op gang, met allerlei two-headers achter gesloten deuren. Zonder publiek krijgt de Dutch Grand Prix de begroting niet rond, dus gaat het feest in 2020 niet door. Het is een bittere pil voor de organisatie. De spanning, die de jaren ervoor zorgvuldig is opgebouwd, is voor niets geweest.

Al in 2015 begint er iets te broeien. In de gemeenteraad van Zandvoort dient de VVD op 4 mei dat jaar een motie in om een onderzoek te laten instellen naar de haalbaarheid van de terugkeer van de Formula 1. Het zou goed zijn voor het toerisme, dus voor de economie van het dorp. Erik Weijers, op dat moment directeur van het circuit, reageert optimistisch. ‘Als we samen de schouders eronder zetten, is het mogelijk,’ zegt hij, bijna tegen beter weten in.

De resultaten van het haalbaarheidsonderzoek verschijnen in november 2017, niet lang nadat het circuit is overgenomen door Chapman Andretti Partners, de onderneming van Bernhard van Oranje en Menno de Jong. De korte samenvatting van het onderzoek: ja, het is mogelijk, maar het gaat tientallen miljoenen kosten. De vraag is of de race ooit winstgevend kan worden. Overal klinken waarschuwende woorden. ‘Het zou natuurlijk mooi zijn,’ reageert Max Verstappen. ‘Maar ik denk dat er nog wel veel dingen moeten veranderen.’ Tijdens de Jumbo Racedagen heeft hij eerder dat jaar het ronderecord op Zandvoort nog aangescherpt, hij weet waar hij het over heeft.

Ondanks alle kritische geluiden begint de Formula 1-koorts in Nederland flink op te lopen. De kranten staan bol van de berichten en op Twitter vliegen voor- en tegenstanders elkaar in de haren. Op de achtergrond schakelt de circuitorganisatie naar de hoogste versnelling. Het circuit gaat met twee externe partijen in zee, sportmarketingbureau SportVibes en evenementenorganisator TIG Sports om de plannen in hoog tempo te ontwikkelen. Om een Grand Prix te kunnen organiseren, heb je veel mensen nodig, vooral mensen met kennis van zaken.

In de loop van 2018 worden de contacten met FOM hechter. Het circuit, onder leiding van de nieuwe directeur Robert van Overdijk, en zijn partners hebben helder voor ogen wat zij willen. Natuurlijk is een thuisrace voor de razend populaire Max Verstappen aantrekkelijk en is een race in de duinen, vlak bij zee, uitermate televisiegeniek. Dat zijn belangrijke pluspunten. Maar de organisatie wil vooral een serieus evenement opzetten, waar ook tussen de bedrijven door veel te beleven is. DJ’s, artiesten, een speciale F1 Fanzone, een extra podium in de Hans Ernstbocht waar een speciale PreRace Show te zien is: alle gaten in het programma worden gevuld, pre-race, live race en post-race, zoals de marketeers dat noemen. Het publiek zal zich geen moment vervelen. Zelfs in de paddock verrijst een speciale, neutrale tent waar gasten terecht kunnen. Imre van Leeuwen van SportVibes, had bij de Grand Prix van Oostenrijk enkele jaren eerder gemerkt dat je eigenlijk helemaal nergens terecht kunt als je niet zomaar bij een van de hospitality units van de teams naar binnen wilt lopen.

Eén miljoen mensen

Een bezoek van een van de officials van FOM aan de Jumbo Racedagen in 2018 geeft een laatste zetje. Ze is flabbergasted als ze het enthousiasme van de Nederlandse racefans ziet. Het relatief kleine binnenterrein van het circuit bruist, de fans hebben de tijd van hun leven, ook al is het hoofdprogramma, de demo van Max Verstappen, niet eens een echte race. Op dat moment draait de geruchtenmolen al volop. Begin november 2018 doet FOM Zandvoort een officieel aanbod om vanaf 2020 een Grand Prix te organiseren. Tom Coronel weet meer en zegt tegen enkele journalisten dat het ‘duizend procent’ zeker is dat de Formula 1 terugkeert en ook Jan Lammers is optimistisch. ‘Ik denk dat het werkelijkheid gaat worden.’ In februari 2019 komt bij RTL Nieuws een vertrouwelijke brief van FOM naar buiten: als Zandvoort zijn businesscase op 31 maart 2019 rond heeft, krijgt Nederland zijn Grand Prix terug.

Chase Carey, topman van FOM, heeft op 14 mei 2019 nog een beetje moeite met de naam van het dorp waar hij aanwezig is voor de persconferentie over de terugkeer van Zandvoort op de Formula 1-kalender. ‘Zandervoort’, ontglipt hem op een bepaald moment. Het is hem vergeven, hij brengt goed nieuws. De organisatie van de Dutch Grand Prix heeft het geflikt: er is een driejarig contract ondertekend. In 2020 zal de Grand Prix van Nederland voor het eerst in 35 jaar weer worden verreden. Die geschiedenis is belangrijk voor de Formula 1, legt de Amerikaan met de karakteristieke snor uit. FOM wil graag een extra race in Europa organiseren en daar is Zandvoort, in de woorden van Carey ‘een geweldig, iconisch circuit’, uitstekend geschikt voor. Maar het succes van Max Verstappen is minstens even belangrijk geweest voor FOM. ‘Er heerst hier een liefde voor de sport die ons enorm aantrekt,’ zegt hij. ‘Regelmatig kijk ik naar die zee van oranje die je op sommige circuits ziet, en die is ongelooflijk bijzonder.’

In een tijd waarin sommige regeringen met gemak honderden miljoenen op tafel leggen om een Grand Prix te organiseren, is het eigenlijk een mirakel wat het circuit en zijn partners tot stand hebben gebracht. De overheid, die miljoenen uittrekt voor andere sportevenementen, draagt niets bij. De Dutch Grand Prix heeft zich echter van belangrijke steun uit het bedrijfsleven verzekerd. Heineken, dat in 2016 in de Formula 1 stapte, wordt naamgever van de race, Pon helpt bij het uitdenken van het radicale vervoersplan, waarbij heel Zandvoort wordt afgesloten, en stelt fietsen van Gazelle beschikbaar, VolkerWessels is van grote waarde bij de verbouwing van het circuit, Jumbo zorgt met zijn bereik onder consumenten voor een goedgevulde vrijdag en Talpa Network wordt mediapartner.

De honger onder de liefhebbers is groot. In een maand tijd krijgt de Dutch Grand Prix 300.000 aanvragen voor (meerdere) kaarten, terwijl het circuit maximaal 105.000 mensen per dag kwijt kan. En dan gaan er natuurlijk ook nog kaarten naar partners en andere sponsors. Uiteindelijk willen er meer dan één miljoen mensen naar de Grand Prix. Jan Lammers, inmiddels benoemd tot sportief directeur van de Dutch Grand Prix en woordvoerder, zegt dat de verwachtingen overtroffen zijn. ‘We zijn superblij en voelen ons gevleid. Dat we het evenement naar Nederland hebben gehaald wordt hiermee aan alle kanten gerechtvaardigd.’ Een loting is onvermijdelijk, tot teleurstelling van een groot aantal fans.

Onder de douche

In de tijd die rest tot aan de eerste Dutch GP van de 21e eeuw, in het weekend van 3-5 september 2021, moet een berg werk worden verzet. Niet in de laatste plaats aan de baan zelf, waar het eigenlijk om draait: hier moet de race zich afspelen. Een complexe klus, want de ruimte op het circuit is beperkt. Een van de grootste zorgen is de vraag of er op het circuit wel een spannende race kan ontstaan. De baan kent slechts een recht stuk dat te kort is voor een fatsoenlijke inhaalmanoeuvre in de Formula 1. Op een ochtend, onder de douche, krijgt trackmanager Niek Oude Luttikhuis een briljante gedachte: als we van de Arie Luyendykbocht nou eens een kombocht maken? Dan verlengen we in feite het rechte stuk. Gewaagd, maar ondanks de slechte ervaringen in Indianapolis in 2005 vindt de FOM het helemaal geen gek idee. In samenwerking met circuitarchitect Jarno Zaffelli wordt het plan uitgewerkt: de bocht krijgt uiteindelijk een hele pittige helling van achttien graden. Ze bedenken meer wijzigingen: de pitstraat wordt verlengd, waardoor auto’s zich pas na de Tarzanbocht weer op de baan melden en ook de Hugenholtzbocht krijgt een helling. De veiligheidsmaatregelen worden verder opgeschroefd en de faciliteiten verbeterd. In januari 2020 is het circuit nog een grote bouwput, maar in maart krijgt Verstappen de kans om in de oude Red Bull RB8 vast een paar rondjes over het circuit in de nieuwe lay-out te rijden. Hij is enthousiast. ‘Bij bocht 3 zag ik de binnenkant niet echt, het zal nog wel een paar rondjes duren voor je daar de ideale lijn hebt gevonden. Het lijkt alsof je daar verschillende lijnen kunt rijden.’ 

Het werk gaat tot vlak voor de race van 2021 door. Als de eerste teams arriveren, verdwijnen de laatste kabels in de grond. En dan gaat het los. Iemand van de organisatie zei tevoren dat het misschien beter zou zijn als Verstappen niet de eerste keer zou winnen, want dan zou er nog iets te wensen overblijven. Maar als hij over de streep komt, twintig seconden voor zijn rivaal Lewis Hamilton, en de vuurpijlen de lucht oranje kleuren, slaat de emotie toe bij de mensen die zo hard hebben gewerkt. Het team valt elkaar in de armen. De dag is zo mooi verlopen, van het moment dat Davina Michelle voor aanvang het volkslied zong tot aan de uitreiking van de trofee door Charlene de Carvalho-Heineken. Natuurlijk zijn er kinderziektes geweest, kleine foutjes, een enkele pr-misser. En natuurlijk is de Formula 1 niet onomstreden en heeft het circuit tientallen rechtszaken moeten voeren, die steeds zijn gewonnen. Maar de Dutch GP is geslaagd. Alle medewerkers hebben hun werk in een onophoudelijke roes gedaan. Eindelijk kunnen ze even ontspannen.

Een voorbeeld voor andere races

Stefano Domenicali, bij FOM de opvolger van Chase Carey, is trots op wat de organisatie van de Dutch GP tot stand heeft gebracht. Hij looft de manier waarop de mensenstroom wordt gemanaged, de extra inspanningen die de organisatie levert om mensen waar voor hun geld te leveren en de focus op duurzaamheid. Met het succes van Verstappen had de organisatie gemakkelijk achterover kunnen leunen, maar dat doet men niet. FOM ziet Zandvoort als een voorbeeld voor andere races op de kalender, die al jaren nauwelijks aan hun programma hebben gesleuteld. ‘Ik wil de Nederlandse promotor feliciteren, want zij hebben, zonder dat ik iemand wil beledigen, echt voor een frisse wind gezorgd in de Europese gemeenschap,’ zegt Domenicale in 2022 tegen een journalist van Motorsport.com. ‘Ondanks het kleine circuit, en ondanks de oude faciliteiten, hebben zij een nieuwe manier gevonden om een geweldig evenement te organiseren, met enorm gepassioneerde mensen.’

Ook bij de tweede Dutch GP, in het weekend van 2-4 september 2022, laat de organisatie zien oog voor detail te hebben. Al direct na de eerste editie wil FOM het contract met Zandvoort verlengen, zo goed is de Nederlandse Grand Prix de Formula 1 bevallen. Zandvoort wacht echter tot december 2022, alvorens het circuit bijtekent. De organisatie wil de tweede editie eerst afwachten. Die blijkt net zo goed te verlopen als de eerste, dus staat niets een verlenging tot en met 2025 in de weg. Het vertrouwen is er. Het publiek blijkt zijn enthousiasme niet te verliezen, nu de nieuwigheid eraf is. Zelfs als het circuit geteisterd wordt door de regen, zoals tijdens de race op 27 augustus 2023. Slechts enkele minuten nadat André Rieu en zijn orkest het Wilhelmus hebben gespeeld, en razendsnel van de grid zijn verdwenen, begint het te druppelen. De spanning loopt snel op, zeker als er enkele hevige regenbuien losbarsten en de wedstrijdleiding code rood geeft. De bezoekers kruipen gezellig bij elkaar onder de poncho’s, rustig wachtend tot de race herstart kan worden. Ze zien Max Verstappen weer zegevieren, ondanks de onvoorspelbare omstandigheden. Er klinkt geen onvertogen woord. Dit festijn is voor herhaling vatbaar, dat is zeker.